W późnym średniowieczu istniały na terenie dzisiejszego miasta Rumi dwie wsie: Rumia Klasztorna, czyli dzisiejsza Stara Rumia wspomniana po raz pierwszy w dokumencie hipotecznym z 1207 roku oraz Zagórze, o którym pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 1283 roku. Granicą dzielącą te dwie wsie była dawna droga publiczna, dzisiejsza droga krajowa – ulice Sobieskiego i Grunwaldzka. W 1289 roku określono ją jako via regia, czyli „droga królewska”, a więc droga o najwyższym znaczeniu w państwie, na której już w XIV wieku znajdował się most na Zagórskiej Strudze. Znaleziska archeologiczne wskazują jednak, że już w okresie halsztackim tj. pomiędzy 1200 a 450 rokiem p.n.e. w okolicy Góry Markowca istniała osada ludzka. W 1342 roku dowiadujemy się, że Zagórze należało do zakonu krzyżackiego, jednak po 1466 roku, aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku przeszło na własność polskiego króla, który dzierżawił je kolejnym właścicielom. Wśród nich był między innymi ród Wejherów, Sobieskich czy Przebendowskich. W 1627 roku powstała wieś Szmelta, którą wydzielono z obszaru Zagórza. Granica pomiędzy wsiami przechodziła wzdłuż obecnych ulic św. Józefa, Batorego i Źródlanej. Mieszkańcy obu osad trudnili się uprawą roli i hodowlą zwierząt domowych, najczęściej świń, ale także krów, kóz, owiec i kur. Uprawiano w tym czasie jęczmień, żyto, proso, owies i pszenicę, len, konopię, mak, bób i groch. Jednak Zagórze wraz ze Szmeltą były przede wszystkim osadami rzemieślniczymi i przemysłowymi. Wzdłuż brzegów Zagórskiej Strugi działały młyny, tartaki i kuźnie oraz inne mniejsze zakłady rzemieślnicze. Wiemy to z zachowanych dokumentów lustracyjnych, które były sporządzane od 1564 roku cyklicznie, co 5 lat we wszystkich wsiach królewskich na polecenie Sejmu Koronnego poprzez delegację lustracyjną, czyli reprezentantów króla, senatu i sejmu. Spisywała ona cały majątek wsi oraz spodziewany dochód. Od 1772 roku do 1920 roku Zagórze wraz ze Szmeltą wchodziło w skład Królestwa Prus, po czym znalazło się w granicach II Rzeczypospolitej. Jeszcze w 1874 roku, kiedy w państwie pruskim wprowadzono urzędu stanu cywilnego okoliczne miejscowości połączono w obwody zarządzane przez wójtów. Siedzibą obwodu dla Zagórza i Szmelty oraz Szmelty stała się wieś Rumia. Wkrótce, bo już 3 października 1889 roku, Zagórze i Szmelta połączone zostały w jedną gminę wiejską. Po 1920 roku uporządkowano sytuację samorządową, scalając Rumię, Zagórze, Szmeltę i Janowo w tzw. obwód wójtowski, nad którym kontrolę sprawował wójt. Granice obwodu wójtowskiego do pewnego stopnia pokrywały się z granicami dzisiejszego miasta. Jego powołanie było jednym z pierwszych kroków w procesie integracji pobliskich wsi. Od 1934 wsie posiadały też jedną Radę Gminną.  Dopiero po II wojnie światowej,  w październiku 1954 roku powstało miasto Rumia, wchłaniając pięć wsi, w tym Zagórze i Szmeltę, które stały się jej dzielnicami. Jednak same granice tych wsi nie zostały zmienione administracyjnie.

Najstarsze siedlisko wsi Zagórze znajduje się w rejo­nie obecnych ulic Młyńskiej i Wałowej, na południowo-wschodnim stoku Góry Markowca. Z uwagi na ograniczone możliwości wzrostu społeczność wsi do końca XVIII wieku, poza okresami wojen i epidemii, liczyła ona nie więcej niż 80–100 osób. Wieś była dość niejednoli­ta, zarówno pod względem prawnym, jak i materialnym. Zamieszkiwali ją poddani chłopi pańszczyźniani, którymi byli zarówno stosunkowo zamożni kmiecie (chłopi pełnorolni), jak i ubogie warstwy zagrodników (drobne nadziały ziemi), chałupników oraz komorników, którzy najmowali się do pracy u bogatych chłopów oraz zatrudnieni byli jako czeladź fol­warczna. Osobną grupę prawną stanowili dzierżawcy młynów, kuźni oraz tartaków, którzy byli zwykle osobami wolnymi. Nagły wzrost liczby ludności nastąpił już na początku XIX wieku wraz z rozwojem przemysłu, a później budową linii kolejowej i utworzeniem uzdrowiska Zagórze. W 1885 roku Zagórze liczyło 713, zaś Szmelta 128 mieszkańców. W pierwszym spisie ludności po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1921 roku wraz ze Szmeltą liczyło 983 mieszkańców. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wiele z prężnie działających dawniej pruskich przedsiębiorstw albo podupadło, albo zostało sprzedanych w ręce nowych właścicieli już w pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej. Naturalnie władze odrodzonej Rzeczpospolitej dążyły do tego, aby większość podmiotów gospodarczych trafiała w ręce Polaków, co spowodowało falę emigracji osób narodowości niemieckiej, która chętnie pozbywała się swoich majątków. W polskie ręce trafił m.in. dawny Hotel Claassen odkupiony przez Towarzystwo Czytelni Ludowych, gdzie zorganizowano Uniwersytet Ludowy. Polacy stopniowo przejmowali też wille, domy, sklepy i inne obiekty zbywane przez emigrujących właścicieli pruskich. W 1932 roku Zagórze zostało zelektryfikowane.

Na terenie Zagórza i częściowo Szmelty, pomimo znacznej rozbudowy domów jednorodzinnych i coraz częstszego znikania historycznej zabudowy do dziś zachował się dawny układ zabudowań wiejskich. Między innymi przy skrzyżowaniach ulicy Sabata z ulicami Podgórną i Młyńską można jeszcze obejrzeć stare domy mieszkalne. Są to jedne z najstarszych obecnie obiektów w Zagórzu. Stojący przy ulicy Młyńskiej budynek o konstrukcji szkieletowo-ceglanej z dwuspadowym dachem wybudowany został w drugiej połowie XIX wieku jako tzw. czworak dla pracowników najemnych w tamtym czasie w dobrze prosperującym zakładzie stolarskim. Z początkiem XX wieku ulegał on wewnątrz wielokrotnej przebudowie, by w końcu osiągnąć charakter typowego budynku mieszkalnego o jedno jak i wieloizbowych mieszkaniach zatracając jego pierwotne przeznaczenie. Dzisiaj już trudno sobie wyobrazić, że kiedyś przylegały do niego urokliwe przeszklone drewniane werandy, ze wspaniale utrzymanym ogrodem z ozdobnymi krzewami. Zachował się również budynek z 1924 roku przy ulicy Podgórnej. Pozostałe stare domy znikają. Najbardziej jest to widoczne przede wszystkim po ulicy Batorego, które rozbierane były etapami. Domy zbudowane w ostatnim ćwierćwieczu XIX wieku w sąsiedztwie rzeki dla pracowników zatrudnionych w pobliskich zakładach rzemieślniczych oraz ich rodzin zniknęły z krajobrazu Zagórza na początku XXI wieku.

Podobna sytuacja ma miejsce w Szmelcie, gdzie ostał się co prawda jeszcze niewielki domek wybudowany przez rodzinę Trapów nad Zagórską Strugą około 1880 roku jako mieszkania dla pracowników zatrudnionych w pobliskim młynie. Przycupnięty nad samą rzeką około 200 metrów poniżej dawnego młyna Malotki tworzy niepowtarzalny klimat i sprawia wrażenie, że czas się tu zatrzymał. Jednak jego obecny stan techniczny nie rokuje już dalszego przetrwania…