Rezerwat przyrody „Jezioro Wiejki”

Wodny rezerwat przyrody położony we wschodniej części województwa podlaskiego, na terenie wsi Wiejki w gminie Gródek, w powiecie białostockim. Zajmuje powierzchnię 22,50 ha. Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie, ze względów naukowych i dydaktycznych, naturalnego jeziora mezotroficznego oraz otaczającego je torfowiska i występujących na tym terenie rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt.

Rezerwat przyrody „Jezioro Wiejki” utworzony został 29 grudnia 2005 na mocy rozporządzenia Nr 66/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 2 grudnia 2005. Rezerwat znajduje się na gruntach będących własnością Skarbu Państwa, administrowanych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku, Nadleśnictwo Waliły.

W latach 1997–2005 jezioro Wiejki było objęte ochroną w formie użytku ekologicznego. Pierwszą inwestycją, która wpłynęła istotnie na lokalny układ hydrologiczny, było wykopanie tzw. Rowu Tartacznego pod koniec XIX w. na terenie Niecki Gródecko-Michałowskiej. Największe zmiany w zasobach wodnych tych terenów spowodowały odwodnienia przeprowadzone w latach 1956–57, wykonane na potrzeby wykorzystania torfu do celów gospodarczych. Powstały wówczas kopalnie funkcjonujące do czasów współczesnych. Kolejne, zakrojone na szeroką skalę melioracje wykonano w latach 70. i 80. ubiegłego stulecia. Przyczyniły się one do drastycznego obniżenia poziomu wód gruntowych na całej Niecce.

Od powołania rezerwatu wykonano szereg ważnych zabiegów ochrony czynnej dla zachowania walorów rezerwatu przyrody „Jezioro Wiejki”: odsłonięcie stanowisk brzozy niskiej, koszenie łąk, przerzedzenie drzew i krzewów wkraczających na torfowisko, budowa progu, zasypanie rowu melioracyjnego oraz budowa przepustu z piętrzeniem i remont grobli w sąsiedztwie rezerwatu.

Rezerwat jest jednym z nielicznych pozostałości systemu jeziornego obszarów staroglacjalnych, związanych z formami wytopiskowymi zlodowacenia środkowopolskiego. Chroni naturalny układ wodnych i bagiennych zbiorowisk roślinnych oraz jest ostoją zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Najcenniejszym walorem rezerwatu jest ekosystem niewielkiego jeziorka z wyraźnie zaznaczonym, strefowym układem roślinności wodnej i bagiennej. Koncentrycznie od środka jeziora układają się kolejno szuwary skrzypu bagiennego i pałki szerokolistnej oraz pła bagiennego z zespołem turzycy dzióbkowatej i turzycy obłej. Znajdują się tu stanowiska rosiczki okrągłolistnej, kukułki plamistej i kukułki krwistej. W obrębie pła bagiennego duże powierzchnie zajmują łozowiska. Strefę okalającą tworzy las brzozowo-wierzbowy oraz ols porzeczkowy.

W obrębie zakrzaczeń brzozowych w kierunku północno-wschodnim znajduje się najcenniejszy gatunek roślinny, stanowisko rzadkiego reliktowego gatunku brzozy niskiej, będącej pod ścisłą ochroną oraz ujętej w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako gatunek zagrożony wyginięciem w Polsce. Otaczające łąki są zbiorowiskiem roślinnym z dominacją kostrzewy czerwonej. Jezioro wraz z zespołami roślinności bagiennej jak i otaczające łąki stanowią ważną ostoję dla ptactwa zarówno lęgowego jak i w czasie przelotów. W sumie na terenie rezerwatu lęgnie się corocznie około 26–29 gatunków ptaków. Swoją ostoję znalazło tu wiele gatunków zwierząt łownych oraz podlegających ochronie m.in. bobry, wilki i rysie.

Według obowiązującego planu ochrony ustanowionego w 2016 roku, obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną (19,22 ha) i krajobrazową (3,23 ha).