Osadnictwo olęderskie na Mazowszu:

Z osadnictwem holenderskim mamy na Mazowszu do czynienia od XVII wieku. Pierwsi osadnicy przybywali tutaj głównie z Fryzji i Flandrii uciekając przed prześladowaniami religijnymi i spustoszeniami wojennymi, i przez miejscową ludność nazywani byli Olędrami, mimo że później coraz więcej było osadników niemieckich a nie holenderskich. Miejscowi feudałowie chętnie ich osadzali na terenach podmokłych, zalewowych, gdyż Olędrzy doskonale sobie radzili na tych "nieużytkach", stąd też najwięcej osad olęderskich powstało w dolinie Wisły i w jej okolicach. Ponadto osadnicy reprezentowali nowoczesną i bardziej wydajną gospodarkę rolną, co przynosiło większe dochody właścicielom ziemskim, a sami Olędrzy byli zwykle zamożniejsi od polskich chłopów.

Pierwszym udokumentowanym osiedleniem Olędrów na Mazowszu, jest przybycie osadników w 1628 roku na Kępę Kosku (obecnie Saska Kepa). Nas natomiast najbardziej interesować będzie kolejne wydarzenie, czyli umowa zawarta na 60 lat z Hieronimem Radziejowskim, a uznana przez Króla Władysława IV w 1645, kiedy to Holendrzy dostali zgodę na osiedlenie się we wsiach Baranów, Jaktorów, Kaski, Szczawinek. Osadnikom przyznano 6 lat wolnizny, oraz 100 włók nieużytków i lasów pod uprawę. I to tu właśnie,  pod Baranowem i Jaktorowem ukryłem skrzynkę.

Osadnicy przybyli na tereny leśne (obrzeże puszczy zachodniomazowieckich) i podmokłe (idąc z Żyrardowa do skrzynki muszę przebyć podmokłe łąki i przeskoczyć trzy rowy).  Wsie które tu powstały mają do dziś układ rozproszony, charakterystyczny dla wsi postających w miejscu karczowanych puszczy, natomiast nie zachowały się niestety zabytki architektury takie jak domy, zbory czy cmentarze tak jak we wsiach nad Wisłą. Bo mimo że Holendrzy są wspominani tutaj jeszcze w spisie z 1773 roku, to później prawdopodobnie się stąd przenieśli, albo zostali całkowicie zasymilowani, albo i jedno i drugie. Jednak śladem po nich są choćby tak typowe dla Mazowsza wierzby rosochate, które właśnie Olędrzy jako pierwsi tu sadzili, a na mapach do dziś znajdziecie wieś Holendry Baranowskie.

Linki:

- Osadnictwo holenderskie na Mazowszu
- Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego na Mazowszu

Skrzynka:

Współrzędne zaprowadzą was gdzieś na pogranicze wsi Grądy (nazwa świadcząca że były tu kiedyś lasy niezmierzone) i wsi Holendry Baranowskie Praga. Jeszcze na mapie z 1985 roku w tym miejscu jest gospodarstwo, teraz pozostała po nim jedynie piwniczka. Obok kilka starych, przepróchniałych wierzb rosochatych, rosnących nad stawem który gromadził nadmiar wody, w pobliżu rowu biegnącego polami. Dziś niemal wszystkie z pięciu wierzb się złamały i przewróciły, ale jeszcze dwa lata przed założeniem skrzynki były całe. Gdy tu się zatrzymacie na chwilę, łatwo wyobrazicie że ten staw i rów kopał, że te wierzby sadził jakiś osadnik olęderski, albo jego potomkowie, albo chociażby polscy sąsiedzi wzorujący się na przybyszach.

Podpowiedź niekodowana:

Skrzynkę znajdziesz w jednej z dwóch nadal stojących wierzb, zamaskowana płatem kory i innymi kawałkami drewna.