Kapliczki i krzyże są ściśle związane z tradycją i kulturą chrześcijańską. Są pomnikami będącymi wyrazem indywidualnej lub zbiorowej wdzięczności, miejscami pamięci, pokuty a także pośmiertnego wspomnienia. Celem serii „Śladem przeworskich krzyży i kapliczek" jest ocalenie od zapomnienia tego, co należało do przodków, w tym miejsc należących do kultu religijnego.

Jak mówił Jan Święty Jan Paweł II „Naród, który nie zna swojej przeszłości, umiera i nie buduje przyszłości”. Zachęcam do przejścia śladami przeworskich krzyży i kapliczek, spojrzenia w przeszłość oraz chwili refleksji.

Historia kapliczek

„Kapliczki przydrożne, podobnie jak krzyże, od stuleci stanowią integralny element polskiego krajobrazu. Można je wprawdzie spotkać w wielu innych krajach europejskich, ale nigdzie nie reprezentują takiego bogactwa form jak w Polsce i nigdzie indziej poza naszym krajem nie zrosły się tak silnie z kulturą ludową”^[1].

Pierwowzorów chrześcijańskich kapliczek można doszukać się wśród małych budowli sakralnych wznoszonym swoim bogom przez starożytnych Greków i Rzymian. Zwyczaj ten związany był z kultem, jakim otaczano Lary, czyli dusze przodków, czczone jako bóstwa opiekuńcze, których uosobieniem były małe figurki.

Chrześcijanie przejęli od Rzymian bardzo wiele zwyczajów, a także zwyczaj stawiania małych budyneczków o charakterze kultowym, które zostały oficjalnie zaakceptowane przez Kościół  w VI-VII wieku.

W tradycji chrześcijańskiej nazwa owych obiektów wiąże się z osobą św. Marcina z Tours. Przyszły biskup, aby okryć nagiego żebraka, odciął kawałek sukna z płaszcza rzymskiego oficera. Słynny płaszcz przechowywany był wraz z innymi relikwiami w niewielkim budynku zwanym capella, co w języku łacińskim było zdrobnieniem od słowa cappa oznaczającego płaszcz. w Encyklopedii staropolskiej Zygmunt Gloger powołując się na J. Karłowicza i F. Kluge pod hasłem kaplica pisze: „Później nazwa ta stała się pospolitą i przeszła do krajów przyjmujących chrześcijaństwo jako określenie każdego małego budynku, szopki, pokrycia, daszku przeznaczonego na ochronę dla jakiejś świętości i modlitwę. Do Polski wyraz ten dostał się (jak utrzymuje Karłowicz) przez Czechy, gdzie brzmiał Kapla, kaple i kaplice”^[2].

Kapliczki i krzyże usytuowane były najczęściej przy drogach, placach w bezpośredniej bliskości domów i zagród wiejskich, pośród mogił. Traktowano je, jako tarczę ochronną przed epidemiami, klęskami żywiołowymi, wojnami itp. Stawiano je także, jako wotum wdzięczności za otrzymane łaski.

Jedna z najstarszych kapliczek przydrożnych znajduje się w Świętej Katarzynie położonej niedaleko Knurowa i Ostrowca Świętokrzyskiego. Została wzniesiona w 1430 roku z fundacji kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Wśród zachowanych kapliczek przydrożnych przeważają obiekty pochodzące z drugiej połowy XIX i XX wieku.

Kapliczki i krzyże na terenie Przeworska

W Przeworsku znajduje się blisko 61 małych obiektów sakralnych (kapliczki oraz krzyże) zlokalizowanych zarówno na terenach należących do miasta jak oraz osób prywatnych. Występują one w zróżnicowanej formie architektonicznej w zależności od okresu ich powstania. Przeworskie kapliczki ze względu na intencję ich powstania można sklasyfikować następująco: ku chwale Boga i Najświętszej Maryi Panny, dziękczynne za ocalenie z II wojny światowej, dziękczynne za otrzymane łaski, błagalne
- z prośbą o pomoc, za dusze zmarłych, rocznicowe oraz nieznane.

Historia tej kapliczki

Kapliczka wzniesiona w 1904 roku w 50 rocznicę ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. 

Dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP

Dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny to twierdzenie teologiczne definiujące szczególny stan świętości będący przywilejem Marii z Nazaretu. Dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny został ogłoszony konstytucją apostolską Ineffabilis Deus 8 grudnia 1854 roku przez papieża Piusa IX.

Zagadka

Współrzędne skrzynki finałowej wskaże rozwiązanie poniższej zagadki. Dane należy podstawić do wzoru. Powodzenia. Podpowiedź: cyfry bez znaków arytmetycznych zestawiamy obok siebie nie wykonując dodatkowych działań.

A = Rocznica ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP z okazji której wzniesiono kapliczkę
B = Rok wzniesienia kapliczki 
C = Dzień ogłoszenia dogmatu NMP 
D = Miesiąc ogłoszenia dogmatu NMP 
E = Druga i  trzecia cyfra roku ogłoszenia dogmatu NMP     
F = Dogmat o NMP ogłosił papież Pius …                                   
G = ilość liter w nazwisku rzeźbiarza (inskrypcja na ścianie kapliczki) 
H – ilość gwiazd w aureoli Matki Boskiej stojącej na postumencie  

Wzór:

N A°03.(B-1192)'

E 0(C+D+2)°29.6(E-F-G-H+2)’

Cache - informacje

Bardzo proszę o zachowanie konspiracji podczas podejmowania oraz dokładne odłożenie w pierwotne miejsce ukrycia. Pamiętaj o innych uczestnikach gry Opencaching zachowując kesze w należytym stanie. Proszę o dokładne zakręcanie pojemniczka oraz właściwe odłożenie w pierwotne miejsce ukrycia. Proszę zabrać coś do pisania. Brak wpisu w fizycznym logbooku może skutkować usunięciem wpisu cyfrowego. 

Zachęcam także do odwiedzin miejsc, w których również znajdują się dawne krzyże i kapliczki:

- Kopiec Tatarski w Przeworsku - OP99RY,
- Krzyż Powstańczy w Przeworsku - OP9A3E,
- Cmentarz epidemiczny na Błoniach Rzeźniczych - OP9BXG.

Życzę miłych i udanych poszukiwań.

Źródło:

[1] T. Czerwiński: „Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce”, Warszawa, Sport i Turystyka – Muza SA.2012, s. 110. 
[2] Tamże, s. 110 – 113.