Kapliczki i krzyże są ściśle związane z tradycją i kulturą chrześcijańską. Są pomnikami będącymi wyrazem indywidualnej lub zbiorowej wdzięczności, miejscami pamięci, pokuty a także pośmiertnego wspomnienia. Celem serii „Śladem przeworskich krzyży i kapliczek" jest ocalenie od zapomnienia tego, co należało do przodków, w tym miejsc należących do kultu religijnego.
Jak mówił Jan Święty Jan Paweł II „Naród, który nie zna swojej przeszłości, umiera i nie buduje przyszłości”. Zachęcam do przejścia śladami przeworskich krzyży i kapliczek, spojrzenia w przeszłość oraz chwili refleksji

Historia kapliczek

„Kapliczki przydrożne, podobnie jak krzyże, od stuleci stanowią integralny element polskiego krajobrazu. Można je wprawdzie spotkać w wielu innych krajach europejskich, ale nigdzie nie reprezentują takiego bogactwa form jak w Polsce i nigdzie indziej poza naszym krajem nie zrosły się tak silnie z kulturą ludową”^[1].

Pierwowzorów chrześcijańskich kapliczek można doszukać się wśród małych budowli sakralnych wznoszonym swoim bogom przez starożytnych Greków i Rzymian. Zwyczaj ten związany był z kultem, jakim otaczano Lary, czyli dusze przodków, czczone jako bóstwa opiekuńcze, których uosobieniem były małe figurki.

Chrześcijanie przejęli od Rzymian bardzo wiele zwyczajów, a także zwyczaj stawiania małych budyneczków o charakterze kultowym, które zostały oficjalnie zaakceptowane przez Kościół  w VI-VII wieku.

W tradycji chrześcijańskiej nazwa owych obiektów wiąże się z osobą św. Marcina z Tours. Przyszły biskup, aby okryć nagiego żebraka, odciął kawałek sukna z płaszcza rzymskiego oficera. Słynny płaszcz przechowywany był wraz z innymi relikwiami w niewielkim budynku zwanym capella, co w języku łacińskim było zdrobnieniem od słowa cappa oznaczającego płaszcz. w Encyklopedii staropolskiej Zygmunt Gloger powołując się na J. Karłowicza i F. Kluge pod hasłem kaplica pisze: „Później nazwa ta stała się pospolitą i przeszła do krajów przyjmujących chrześcijaństwo jako określenie każdego małego budynku, szopki, pokrycia, daszku przeznaczonego na ochronę dla jakiejś świętości i modlitwę. Do Polski wyraz ten dostał się (jak utrzymuje Karłowicz) przez Czechy, gdzie brzmiał Kapla, kaple i kaplice”^[2].

Kapliczki i krzyże usytuowane były najczęściej przy drogach, placach w bezpośredniej bliskości domów i zagród wiejskich, pośród mogił. Traktowano je, jako tarczę ochronną przed epidemiami, klęskami żywiołowymi, wojnami itp. Stawiano je także, jako wotum wdzięczności za otrzymane łaski.

Jedna z najstarszych kapliczek przydrożnych znajduje się w Świętej Katarzynie położonej niedaleko Knurowa i Ostrowca Świętokrzyskiego. Została wzniesiona w 1430 roku z fundacji kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Wśród zachowanych kapliczek przydrożnych przeważają obiekty pochodzące z drugiej połowy XIX i XX wieku.

Kapliczki na terenie Przeworska

W Przeworsku znajduje się blisko 61 małych obiektów sakralnych (kapliczki oraz krzyże) zlokalizowanych zarówno na terenach należących do miasta jak oraz osób prywatnych. Występują one w zróżnicowanej formie architektonicznej w zależności od okresu ich powstania. Przeworskie kapliczki ze względu na intencję ich powstania można sklasyfikować następująco: ku chwale Boga i Najświętszej Maryi Panny, dziękczynne za ocalenie z II wojny światowej, dziękczynne za otrzymane łaski, błagalne - z prośbą o pomoc, za dusze zmarłych, rocznicowe oraz nieznane.

Historia tej kapliczki

Historia tej kapliczki sięga XVIII wieku i związana jest z krzyżem znalezionym w tym miejscu znalezionym przez miejscowego księdza. Kapliczka usytuowana jest na skarpie przy chodniku. Zbudowana jest z kilku kondygnacji z ozdobnymi gzymsami. Zwieńczona podwójnym krzyżem będącym godłem zakonu Bożogrobców. W górnej części znajduje się zakratowana wnęka, w której znajduje się krzyż z wizerunkiem Jezusa Chrystusa - dotychczasowa figurka Matki Boskiej (umieszczona tu w czasach PRL) została przeniesiona do bazyliki. W środkowej części znajduje się tablica opisująca historię miejsca, w którym znajduje się ta dostojna kapliczka. Treść tabliczki: „Ten krucyfix ziemią przyrzucony wynalazł Kazimierz Uchmanik w roku 1775, który pasterz kościoła przeworskiego odnowić kazał i na tym na którym znaleziony postawił w tym miejscu tym końcem, aby w którym bezbożność zelżyła ukrzyżowanego Jezusa w tym i przez tego szanowała wielbiła królującego Pana w niebie chrześcijańska pobożność”. Oryginalny tekst znajdujący się na kapliczce jest już mało czytelny, dlatego podczas prac remontowych w 2011 roku wykonano drugą tablicę z identycznym, jak na tej zabytkowej napisem.

Kapliczka znajduje się na terenie dawnego cmentarza (świadczą o tym mapy historyczne). Patronką osiedla i ulicy przy której wznosi się kapliczka jest Maria Konopnicka – polska poetka i jedna z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej okresu pozytywizmu.

Moim zdaniem, występuje pewien związek (liryczny) pomiędzy miejscem, na którym znajduje kapliczka a Marią Konopnicką. Można go odnaleźć w wierszu poetki.  

KTO NA WIECZNE...

Kto na wieczne wszedł rozłogi,
Kogo światłość zórz przenika,
Ten nie będzie pytał drogi
U ziemskiego przewodnika.

I nie będzie pytał drogi
U Aniołów, Serafinów,
Ale wejdzie w Ojca progi,
Jako jeden z bożych synów.

Zadanie

Należy policzyć wszystkie linijki w powyższym wierszu - łącznie z tytułem, odszukać tą liczbę na jednym z pobliskich budynków. Pozostałe informacje znajdują się w dodatkowych podpowiedziach. Bez względu na wyznanie, dobrze jest pomodlić się za dusze zmarłych. 

Cache - informacje

Bardzo proszę o zachowanie konspiracji podczas podejmowania oraz dokładne odłożenie w pierwotne miejsce ukrycia. Pamiętaj o innych uczestnikach gry Opencaching zachowując kesze w należytym stanie. Proszę o dokładne zamknięcie pojemniczka oraz właściwe odłożenie w pierwotne miejsce ukrycia. Proszę zabrać coś do pisania. Brak wpisu w fizycznym logbooku może skutkować usunięciem wpisu cyfrowego. 

Zachęcam także do odwiedzin miejsc, w których również znajdują się dawne krzyże i kapliczki:

- Kopiec Tatarski w Przeworsku - OP99RY,
- Krzyż Powstańczy w Przeworsku - OP9A3E,
- Cmentarz epidemiczny na Błoniach Rzeźniczych - OP9BXG.

Życzę udanych i miłych poszukiwań.

[1] T. Czerwiński: „Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce”, Warszawa, Sport i Turystyka – Muza SA. 2012, s. 110.
[2]  Tamże, s. 110 – 113.