Seria poświęcona ludziom oddziałom walczącym z komunizmem, ich sylwetki i dokonania w czasie tzw. „Powstaniu Antykomunistycznym”, które do dzisiaj wzbudza wiele kontrowersji. Chcemy przedstawić i przypomnieć tych, którzy nie złożyli broni ich akcje a także miejsca z nimi związane.

Wacław Lipiński, ps. Socha, Gwido, Aleksander, A. Szański, W. Gel (ur. 28 września 1896 w Łodzi, zm. 4 kwietnia 1949 we Wronkach) – doktor hab. historii, podpułkownik Wojska Polskiego, działacz antykomunistycznego podziemia niepodległościowego.

Urodził się 28 września 1896 r. w Łodzi jako syn rzemieślnika i przedsiębiorcy Jakuba oraz Bronisławy z domu Kucińskiej. Jego matka zaangażowana była w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej. Już w czasie rewolucji 1905 roku był wykorzystywany do usług konspiracyjnych. Absolwent i jeden z sześciu pierwszych maturzystów Gimnazjum Polskiego Towarzystwa "Uczelnia" w Łodzi. W 1912 wstąpił do skautingu, należał jednocześnie do kółek samokształceniowych związanych z Zarzewiem.

Po wybuchu I wojny światowej, w październiku 1914 wstąpił do Legionów, używał pseudonimu Socha. W szeregach 5 Pułku Piechoty Legionów Polskich przeszedł jego cały szlak bojowy, uczestnicząc w bitwach pod Łowczówkiem, Konarami i Kostiuchnówką. W 1917 otrzymał urlop, zdał egzamin maturalny w Krakowie i zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie kryzysu przysięgowego opowiedział się po stronie Piłsudskiego, wobec pobytu w Krakowie nie został internowany przez Niemców. Przystąpił do pracy publicystycznej i konspiracyjnej – został sekretarzem Ligi Niezawisłości Polski i członkiem Komendy Głównej Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Pod koniec października 1918 wysłany do Lwowa, od 1 do 22 listopada uczestniczył w walkach o miasto, po czym powrócił do reaktywowanego 5 Pułku Piechoty Legionów.

W jego szeregach jako dowódca kompanii w stopniu podporucznika uczestniczył w kwietniu 1919 w zajęciu Wilna w wojnie polsko-bolszewickiej. W październiku 1919 przydzielony do II Oddziału Dowództwa Frontu Litewsko-Białoruskiego jako referent prasy i propagandy w Wilnie. Od lutego do września 1920 był zastępcą szefa II Oddziału Dowództwa Okręgu Generalnego Poznań, następnie przez dwa miesiące referentem w II Oddziale Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1920 awansował na porucznika, w 1921 został zweryfikowany jako kapitan. Po pokoju ryskim odkomenderowany na studia uniwersyteckie na Uniwersytet Jagielloński, gdzie uzyskał stopień naukowy doktora prawa i absolutorium na Wydziale Filozoficznym (z historii) a także dyplom Szkoły Nauk Politycznych.

W 1922 został komendantem Okręgu Krakowskiego Związku Strzeleckiego, jednocześnie publikował pod pseudonimem Gwido w pismach „Naród” i „Głos Prawdy”. W 1927 mianowany został kierownikiem Samodzielnego Referatu Formacji Polskich w Wojskowym Biurze Historycznym w Warszawie. 12 kwietnia 1927 awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 4. lokatą w korpusie oficerów administracji, grupa oficerów naukowo-oświatowych. W 1932 powołany został na stanowisko sekretarza czasopisma „Niepodległość”, organu Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, dwa lata później został sekretarzem generalnym tego instytutu, a w 1936 jego dyrektorem. W 1936 habilitował się z najnowszej historii Polski na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W styczniu 1939 został przeniesiony w stan spoczynku i awansowany na podpułkownika.

W kampanii wrześniowej 1939 początkowo w Biurze Propagandy Naczelnego Dowództwa, a od 7 do 29 września w Dowództwie Obrony Warszawy na stanowisku szefa propagandy, gdzie nadawał codzienne komunikaty radiowe przez rozgłośnię Warszawa II. Po kapitulacji stolicy zabezpieczył bogate zbiory Instytutu Piłsudskiego, przenosząc je do Muzeum Belwederskiego.

Po zajęciu Warszawy przez Niemców początkowo kurator Muzeum Belwederskiego, po aresztowaniu 27 października 1939 prezydenta Stefana Starzyńskiego przez Gestapo wyjechał do Zakopanego. W marcu 1940 przeszedł na nartach na Słowację, stamtąd do Budapesztu. Rząd RP na uchodźstwie premiera Władysława Sikorskiego nie zgodził się na jego przyjazd do Francji. Związał się wówczas z Julianem Piaseckim, który z upoważnienia marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego tworzył organizację piłsudczykowską. Nawiązał też kontakt z internowanym w Rumunii Śmigłym, który dostarczył mu informacji, a może i materiałów o kampanii wrześniowej, na ich podstawie pod pseudonimem Gwido opublikował pod koniec lata 1940 broszurę Wojna polsko-niemiecka 1939 roku, będącą apologią Naczelnego Wodza (w 1941 ukazało się jej rozszerzone wydanie – Wojna polsko-niemiecka. Kampania wrześniowa w Polsce w r. 1939). Używał pseudonimu Aleksander, redagował pismo „Myśl Państwowa”, napisał pod pseudonimem Gwido broszury: Polityka zagraniczna Piłsudskiego i Becka i Bilans czterolecia 1939–1943. Od lutego do maja 1944 był więziony przez Gestapo. Po wyjściu z więzienia odsunięty ze względów bezpieczeństwa od pracy konspiracyjnej, w konsekwencji nie wziął udziału w powstaniu warszawskim.

Od marca 1946 stał na czele Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej jako przedstawiciel Stronnictwa Niezawisłości Narodowej. Na początku 1947, po rozbiciu Komitetu przez komunistyczne służby bezpieczeństwa, został aresztowany i skazany w procesie pokazowym na karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnie więzienie. Osadzony w więzieniu we Wronkach (cela nr 412 w skrzydle „D” o ostrym reżimie) został tam zamordowany 4 kwietnia 1949 przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa (w morderstwie uczestniczył najprawdopodobniej porucznik Urbaniak, kierownik wydziału specjalnego więzienia). Według ówczesnej wersji popełnił samobójstwo, wyskakując z piętra. Pochowany symbolicznie na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A8-6-13).

Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.

Odpowiedź podstaw do wzoru :

N 54° 01. X

E 20° 30. Y

Pytanie :W szeregach którego pułku jako dowódca kompanii „Socha” brał udział w zajęciu Wilna w 1919 ?

A – 5  Pułku Piechoty Legionów         – X 699   Y- 666

B – 20 Pułku Słonimskiego Piechoty  – X-333  Y- 556

C – 60 Pułku Słuckiego Piechoty         – X-353  Y- 566