Seria poświęcona ludziom oddziałom walczącym z komunizmem, ich sylwetki i dokonania w czasie tzw. „Powstaniu Antykomunistycznym”, które do dzisiaj wzbudza wiele kontrowersji. Chcemy przedstawić i przypomnieć tych, którzy nie złożyli broni ich akcje a także miejsca z nimi związane

Anatol Radziwonik, ps. „Olech” (ur. 7 lutego/ 20 lutego 1916 w Briańsku, zm. 12 maja 1949 niedaleko wsi Raczkowszczyzna) – podporucznik Wojska Polskiego, od 1943 roku w strukturach Armii Krajowej, jeden z dowódców polskiego podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego, ostatni dowódca zorganizowanych struktur polskiego podziemia niepodległościowego na ziemi nowogródzkiej.

Urodził się w Briańsku, w europejskiej części Rosji, gdzie od 1915 roku mieszkali jego rodzice: Konstanty Radziwonik i Nadzieja z domu Makowiecka, ewakuowani tam przez władze carskie przed niemiecką ofensywą w czasie I wojny światowej. Ojciec był polskim kolejarzem w Wołkowysku, matka pochodziła z prawosławnej rodziny. Po wojnie polsko-sowieckiej rodzina powróciła do Wołkowyska. Anatol uczył się w Państwowym Męskim Seminarium Nauczycielskim w Słonimiu. Po jego ukończeniu pracował w szkole wiejskiej w Iszczołnianach koło Szczuczyna na Nowogródczyźnie. Uczestniczył w organizowaniu lokalnych struktur harcerskich.

Latem 1938 roku został powołany do Wojska Polskiego. Ukończywszy szkołę podchorążych piechoty w Jarosławiu, po zwolnieniu z wojska powrócił do Iszczołnian. Tam zastała go wojna. Nie wiadomo, czy uczestniczył w obronie Polski w 1939 roku, nie ujawnił takiego faktu w zachowanej w archiwum w Grodnie ankiecie osobowej dla lokalnych władz z okresu pierwszej okupacji sowieckiej. Nie wiadomo też, kiedy przystąpił do polskiej konspiracji niepodległościowej. Wiadomo, że w 1943 roku dowodził jedną z placówek konspiracyjnych Obwodu AK Szczuczyn kryptonim Łąka. Podczas służby w AK został awansowany do stopnia oficerskiego (podporucznika). Następnie przeszedł do partyzantki. Od zimy 1944 roku dowodził 3. plutonem w 2. kompanii VII batalionu 77. pp AK, dowodzonego kolejno przez ppor. Bojomira Tworzyańskiego „Ostoję” i legendarnego por. cc Jana Piwnika „Ponurego”.

15 kwietnia 1944 roku patrol wydzielony z jego plutonu rozbroił posterunek żandarmerii niemieckiej i policji białoruskiej w Możejkowie Małym. W tym samym miesiącu jego oddział rozbił niemiecką załogę w majątku Możejków Wielki. W maju pluton „Olecha” dwukrotnie rozbił oddziały niemieckie w zasadzkach koło wsi Kowczyki i Możejków Wielki. 16 czerwca uczestniczył w zwycięskiej operacji likwidacji niemieckiego garnizonu w Jewłaszach, podczas której poległ „Ponury”.

W początku lipca 1944 roku „Olech” wyruszył ze swoim batalionem w kierunku Wilna, by wziąć udział w operacji „Ostra Brama”. Oddział nie zdążył na czas, dzięki czemu uniknął rozbrojenia przez Sowietów. W zaistniałej sytuacji dowódca poprowadził swoich podkomendnych w rejon Szczuczyna, gdzie kontynuował działalność bojową i konspiracyjną. Realia walki z niedawnym sojusznikiem oraz utrudniony kontakt z wyższymi strukturami AK stały się przyczyną powstania wiosną 1945 roku Obwodu nr 49/67, obejmującego teren dawnych powiatów szczuczyńskiego i lidzkiego, nad którym „Olech” objął komendę.  Po likwidacji ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”   3 grudnia 1944 r.  w okolicy wsi Jeremicze i 21 stycznia 1945 r. pod Kowalkami por. Jana Borysewicza „Krysi”, dla NKWD wrogiem numer jeden stał się „Olech”. Stan liczebny Obwodu 49/67 w 1945 roku NKWD BSRR oceniało na około 800 ludzi, w większości pozostających w konspiracji i zorganizowanych w liczne placówki terenowe liczące od 10 do 50 członków, rozsiane w wioskach zamieszkałych głównie przez ludność polską.  Kolejne operacje przeciwko partyzantce i działania represyjne wobec ludności prowadzone przez NKWD przerzedzały placówki terenowe, nie były jednak w stanie ich zlikwidować i złamać polskiego oporu aż do wiosny 1949 roku.

Ppor. Anatol Radziwonik „Olech” poległ 12 maja 1949 roku nad rzeczką Niewisza, niedaleko wsi Raczkowszczyzna, 3 km na płd.-zach. od wsi Bakszty w Obwodzie Szczuczyn-Lida, podczas próby przebicia się przez pierścień kolejnej sowieckiej obławy.

Odpowiedź podstaw do wzoru :

 N 54° 01. X

E 20° 30. Y

Pytanie : Gdzie ppor. Radziwonik skończył szkołę podchorążych piechoty?

A – W Jarosławiu     – X 400   Y- 202

B – W Słonimiu         – X-333    Y- 556

C – w Szczuczynie   – X-353    Y- 566