Z po­wodu bezpośredniej bliskości granicy państwowej, najle­piej, jeśli przed wyprawą tutaj powia­domimy placówkę Straży Granicznej w Węgorzewie o tym zamiarze telefon +48 87 437 83 20.

Wieś wzięła swoją nazwę od Matthesa Olschofsken (Mateusza Olszewskiego), czyli mazowieckiego zasadźcy, pochodzącego z Olszewa pod Oleckiem, który w 1562 r. z nadania von Kanitzów, do których wówczas należały okoliczne dobra, zakładał tutaj osadę obdarowaną 10 latami tzw. wolnizny.

Wieś używała nazwy: Wolschowa, Olszewen, Olschofen, aby okrzepnąć na długo w formie – Olschöwen. W 1938 r. niemieckie władze doszły jednak do wniosku, iż XVI-wieczni właściciele dóbr byli ważniejsi od sołtysa, którego tu osadzili, aby sprowadził osadników, i nazwę wsi zmieniono oficjalnie na – Kanitz. W sumie, to nie powinno nam przeszkadzać, bowiem Eliasz von Kanitz, który osadził tu Mateusza Olszewskiego, czyli dał początek wsi, uzyskał sto­pień pułkownika wojsk polskich. Wraz z bratem Fryderykiem był jed­nym z przywódców pruskiej opo­zycji stanowej przeciwko rosnące­mu absolutyzmowi Hohenzollernów (i wszechwładzy doradcy książęce­go – Pawła Skalicha) oraz rzeczni­kiem silniejszego związania Prus Książęcych z Rzeczpospolitą. Po­dobnie jak w przypadku Wężówka, Olszewo zostało w 1568 r. odsprze­dane przez von Kanitza skarbowi ksią­żęcemu, a w 1576 r. starosta węgorzew­ski Johann von Ostau określił na nowo zobowiązania tutejszego sołtysa. Powin­ności były realizowane na rzecz domeny książęcej w Wilkowie. W 1600 r. wieś miała 26 mieszkańców. W 1710 r. epi­demia dżumy pochłonęła tu życie 154 osób, ale półtora wieku później Olszewo liczyło już 673 mieszkańców. W 1939 r. we wsi mieszkało 509 osób, a obecnie – 133, z czego duża część to przesiedleńcy z akcji „Wisła” i ich potomkowie.

Za kościołem i plebanią szosa dobie­ga pod kątem prostym do rozgałęzienia, które stanowiło niegdyś centralny plac wsi. Obecnie zabudowane jest przeważ­nie nowymi budowlami, choć po lewej stronie zachował się budynek dawnej gospody Emila Moritza, z przyległym, dużym garażem.

Na karcie pocztowej z okresu międzywojenne­go ukazane jest przytulne wnętrze tego niepozornego i dość obskurnego dziś budynku.

Nieco dalej stoi imponujący budynek gospodarczy z czerwonej ce­gły, ustawiony szczytem do drogi. Nie­stety, do naszych czasów nie zachowała się druga olszewska gospoda, należąca do Carla Grünscha,

posiadająca na za­pleczu obszerny ogród wypoczynkowy z promenadą. Poruszając się w stronę wschodnią napotkamy opustoszały obec­nie budynek „interesu mięsnego” Fran­za Kleina, gdzie na fasadzie zachowały się zarysy jego malowidła szyldowego.

Klein posiadał 60-hektarowe gospodarstwo i należał do bogatszych gospodarzy w Olszewie. Jego żona – Frieda Klein, prowadziła agencję pocz­tową.

Na wysokości dawnego budynku Kleina od­biega na północ stara, brukowana droga.

Trafimy nią na wiejski cmen­tarz (trzeba zboczyć w lewo, dróżką przy ostatnim gospodarstwie). Cmentarz jest „tradycyjnie” zaniedbany, choć znajdu­ją się na nim kwatery pierwszowojen­ne, kryjące pochówki trzech nieznanych żołnierzy rosyjskich oraz jednego nie­mieckiego, którzy polegli w tej okolicy w 1914 r. Zardzewiałe, żeliwne krzyże wciąż jeszcze trzymają straż nad pokry­tymi wysoką trawą mogiłami.

Wracając do centrum Olszewa, podążamy dalej w kierunku zachod­nim. Po prawej stronie mijamy ważną powiatową placówkę, zlokalizowaną w małym Olszewie – Warsztat Terapii Zajęciowej przy Stowarzyszeniu Osób Niepełnosprawnych „Empatia”. Obiekt powstał w 2004 r. i sprawuje terapeu­tyczną opiekę oraz przygotowuje prak­tycznie do normalnego życia 35 niepeł­nosprawnych. Podążamy dalej drogą, przy której rośnie m.in. pomnikowy okaz czarnej topoli. Po prawej stronie zlokali­zowany jest klasyczny, wschodniopruski „bauernhof”, z budynkami ustawiony­mi w charakterystyczny czworobok wo­kół podwórca gospodarczego.

W takich, kolonijnych w większości go­spodarstwach mieszkali niegdyś naj­zamożniejsi chłopi olszewscy: Helmut Pansegrau, Gottfried Szoebb, Gustaw Gross i Franz Köhn. Dzisiaj z zamoż­nością tutejszych gospodarzy różnie bywa…

Bibliografia załącznikowa:

• Wojciech Marek Darski, KRAINA WĘGORAPY Wędrówki po gminie Budry, Gmina Budry 2018.