Mogiła Powstańców Styczniowych w Zastawiu skrywa miejsce pochówku dwóch poległych prawdopodobnie w bitwie pod Różą. Większość mieszkańców Zastawia wprowadziła się do wsi po Powstaniu Styczniowym stąd trudności w ustaleniu dokładnej historii tego miejsca.
Za stroną: https://zastawie-netau.net/mogila-powstancow-styczniowych-w-zastawiu/
My historię powstańczej mogiły usłyszałyśmy od Pana Krzysztofa Osiaka.
„(…)Jest to zbiorowa mogiła osiemnastu powstańców, głównie kawalerzystów. Bitwa odbywała się niedaleko dworu w miejscu zwanym do dziś „Poręby” od tego zdarzenia. (…)
Ojciec mojego dziadka, mój pradziadek Karol Osiak urodzony w 1850 roku, jako trzynastoletni chłopiec z innymi mieszkańcami zwoził z pobojowiska tych poległych i grzebał w tej mogile. Babcia mówiła, że opowiadał,że „Lezy ich tam osiemnastu”, co potwierdzają odnalezione źródła. Mówiła różnież, ze jest ich cztery warstwy, jeden przy drugim, przekładani płaszczami i co jedna warstwa przekręcani nogami do głów, ponieważ poległo dwudziestu. Dwóch z nich tam sięnie zmieściło. Zostali pochowani w innym miejscu, które wskazał mi najstarszy wtedy mieszkaniec Aleksander Zając(…)
W spisie mogił z 1923 roku figuruje: „Zastawie na polach wsi mogiła dwóch powstańców – mogiła zaniedbana(…)”
Obecny wygląd mogiła zawdzięcza rodzinie Pana Osiaka. Kilka lat temu, podczas przebudowy drogi i chodnika, kopiec zrównano z ziemią i przesunięto krzyż. Dzięki szybkiej interewencji Pana Tadeusza Osiaka, ponownie usypano kopiec, krzyż wrócił na swoje miejsce a rodzina Osiaków zadbała o nadanie temu Miejscu Pamięci Narodowej godnego wyglądu.