Seria poświęcona ludziom oddziałom walczącym z komunizmem, ich sylwetki i dokonania w czasie tzw „Powstaniu Antykomunistycznym”

Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” urodził się 12 III 1910 r. w Stryju (woj. stanisła-wowskie), w wielodzietnej rodzinie Karola (urzędnika kolejowego) i Eufrozyny z domu Osieckiej. Dwaj spośród jego braci bronili Lwowa w 1919 r. Uczył się we Lwowie i Stryju, gdzie w 1929 r. ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze. W końcu tego roku wstąpił jako ochotnik do wojska. Po ukończeniu podchorążówki i Centrum Wyszkolenia Kawalerii został w 1934 r. przydzielony  w stopniu podporucznika do 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Jako dowódca 2 szwadronu 4 pułku ułanów uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r., przechodząc szlak bojowy od Piotrkowa Trybunalskiego po Majdan Sopocki  i Medykę. Wyróżnił się podczas obrony przyczółka mostowego i przeprawy  przez Wisłę na wysokości Maciejowic, gdzie uratował swój szwadron z ogólnego pogromu. Dostał się do niewoli sowieckiej, z której po kilku dniach uciekł. Po nieudanych próbach dotarcia na Węgry, w listopadzie 1939 r. powrócił do Wilna.

Od początku 1940 r. uczestniczył w działalności konspiracyjnej na terenie Wilna, początkowo w strukturach Kół Pułkowych, a następnie w szeregach AK. W sierpniu 1943 r. został skierowany do oddziału partyzanckiego ppor. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”, operującego na Pojezierzu Wileńskim. Dotarł w rejon jego bazy nad Jeziorem Narocz już po znisz-czeniu tej jednostki przez partyzantkę sowiecką. Z niedobitków zorganizował nowy oddział, noszący nazwę 5 Brygada Wileńska (zwana także Brygadą Śmierci). Na jej czele przeprowadził kilkadziesiąt udanych akcji przeciw niemieckim siłom okupacyjnym, kolaboranckim oddziałom litewskim i partyzantce sowieckiej. Do spektakularnych akcji brygady „Łupaszki” należą zwycięskie walki z siłami niemieckimi pod Worzianami, Żodziszkami i Bołoszą, ataki na pociągi na linii Podbrodzie–Głębokie oraz Wilno–Dyneburg, a także bitwa stoczona z 3 brygadami partyzantki sowieckiej pod Radziuszami. Brygada „Łupaszki” nie wzięła udziału w operacji wileńskiej, lecz atakując oddziały niemieckie, wycofała się na zachód (koncepcja ta była uzgodniona wcześniej z Komendantem Okręgu). Została 23 VII 1944 r. częściowo rozbrojona przez Sowietów w Puszczy Grodzieńskiej, zaś szereg niedużych grupek przedzierał się dalej na zachód. W sierpniu 1944 r. „Łupaszka” zebrał część swych podkomendnych na terenie Białostocczyzny. Podporządkował się Komendzie Białostockiego Okręgu AK, otrzymał funkcję „dowódcy partyzantki” i został awansowany do stopnia majora. Próba wznowienia działań za linią Curzona nie powiodła się i po kilku tygodniach powrócił na teren powiatu Bielsk Podlaski. Ponownie wyszedł w pole 5 IV 1945 r. Odtworzona przez „Łupaszkę” 5 Brygada Wileńska liczyła około 300 żołnierzy (trzy szwadrony, kompania szturmowa i drużyna podoficerska). Wykonała kilkadziesiąt akcji przeciw

NKWD oraz UBP i ich agenturze, a także przeciw MO i KBW. Była najgroźniejszym oddziałem antykomunistycznego podziemia niepodległościowego na Białostocczyźnie. We wrześniu 1945 r. na rozkaz Komendy Okręgu Białostoc-kiego AKO 5 Brygada Wileńska została rozformowana.„Łupaszka” jesienią 1945 r. wyjechał na Pomorze, gdzie podporządkował się komen-dantowi eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK, ppłk. Antoniemu Olechnowiczowi „Pohoreckiemu”. W kwietniu 1946 r. znowu wyruszył w pole w Borach Tucholskich, ponownie odtwarzając 5 Brygadę Wileńską, nad którą objął osobiste dowództwo. Jednostka ta liczyła początkowo dwa, od czerwca 1946 r. zaś trzy kadrowe pododdziały zwane szwadronami. Grupy te operowały na rozległych terenach województwa zachodniopomorskiego, gdańskiego i olsztyńskiego. Jesienią 1946 r. „Łupaszka” przeszedł na teren woj. białostockiego, gdzie dołączył do podlegającej mu 6 Brygady Wileńskiej, dowodzonej przez Władysława Łukasiuka „Młota”. Jeszcze zimą 1947 r. osobiście dowodził niektórymi akcjami tej jednostki. W końcu marca 1947 r. ponownie przeszedł do konspiracji. Został aresztowany przez funkcjonariuszy bezpieki 30 VI 1948 r. i po długotrwałym śledztwie skazany przez WSR w Warszawie 2 XI1950 r. na karę śmierci. Podczas śledztwa zachował godną postawę, biorąc na siebie pełną odpowiedzialność za działania podlegających mu oddziałów. Zamordowano go w więzieniu mokotowskim 8 II 1951 r.

Odpowiedź podstaw do wzoru :

N 53°  59. X

E 20°  26. Y

Pytanie : Którą brygadą dowodził „Łupaszka”  ?

A – 5  Wileńska Brygada AK     – X 830    Y- 807

B – 3 Wileńska Brygada AK      – X-670    Y- 520

C – 27 Wołyńska Brygada AK  – X-353    Y- 566