Kolumna Zygmunta

Kolumna upamiętniająca narodziny króla Zygmunta I Starego.

Trochę historii:

Podanie, przytaczane przez ks. Wiśniewskiego głosi, że

…podczas spaceru czy też podróży, dnia 1 stycznia 1467 r. królowa Elżbieta, na Babiej Górze w cztery wiorsty od Kozienic, poczuła zbliżającą się chwilę porodu. Na owej Babiej Górze postawiono później pomnik, miejsce to ponoć odwiedzał sam Zygmunt Stary. Pomnik stał aż do 1889 r. Przez ten czas przekazywane opowieści sprawiły, że chłopi uwierzyli w królewski skarb, jaki został rzekomo pod nim ukryty i przesuwając zabytek z miejsca na miejsce, zniszczyli go. Wyżej wspomniany ksiądz pisał: Po przybyciu do Kozienic w dworku, gdzie dziś pamiątkowy wznosi się pomnik, królowa powiła syna; był nim przyszły król Zygmunt I. Na Babiej Górze do 1899 roku wznosił się pomnik. Chłopi sądząc, że mogą być pod nim pieniądze, zniszczyli ten zabytek.

Elżbieta Rakuszanka urodziła królewicza Zygmunta w dworku w Kozienicach, a jego narodziny zostały upamiętnione wystawieniem nowego pomnika zlokalizowanego blisko dworu Jagiellonów. Prawdopodobnie monument został postawiony po 1518 r. (zapewne 1527-35), czyli jeszcze za życia króla, który zmarł dopiero w roku 1548. Wyjątkowość pomnika polega na tym, że jest on najstarszym świeckim monumentem wzniesionym na otwartej przestrzeni w Polsce. Przez wiele lat na podstawie źródeł historycznych uważano, że to kolumna Zygmunta III Wazy na Placu Zamkowym w Warszawie z 1644 r. jest najstarszym tego typu pomnikiem w kraju. Potwierdzeniem jest sztych wydany w 1646 roku w Hadze, rytowany przez Wilhelma Hondiusa. Sztychowi towarzyszył szczegółowy opis tej kolumny.

Dla pomnika Zygmunta I nie ma dokumentacji. Do Dziś nie udało się dotrzeć do źródeł pisanych oraz ikonograficznych z okresu, w którym, jak przypuszcza się, został wzniesiony pierwotny monument, którego forma nie dotrwała do dziś. Najwcześniejsza publikacja potwierdzająca istnienie kolumny pochodzi z XVII w., natomiast najstarsza utrwalona w druku informacja, wzmiankująca istnienie kozienickiego pomnika, pojawiła się dopiero pod koniec XVIII stulecia.

Nie wiadomo kto był jego pomysłodawcą, autorem projektu i fundatorem. Skąd więc wiadomo, że w Kozienicach znajduje się najstarszy pomnik tego typu?

W tekstach inskrypcji na pomniku nie występuje data śmierci króla Zygmunta. Została także (chociaż błędnie) podana data jego urodzin w 1464 r. (Zygmunt faktycznie urodził się w 1467). To pozwala przypuszczać, że monument został wzniesiony za życia monarchy, w przeciwieństwie do kolumny Zygmunta III Wazy, będącej pomnikiem pośmiertnym. Trudno jednak dokładnie ustalić metrykę kozienickiego pomnika. […]

Pomnik upamiętniający narodziny króla to masywny filar o wysokości 650 cm, murowany z cegły na zaprawie wapiennej, tynkowany.

Na kwadratowej płycie o wymiarach 215x215x40 cm został umieszczony sześcian cokołu (130 cm szer. i 133 cm wys.), na nim wspiera się prostopadłościan (o przekroju 106x106 cm i wysokości ok. 330 cm). Każda z jego ścian posiada wklęsłą płycinę (szer. ok 60 cm). W górnej części pomiędzy gzymsami umieszczone są 2 płyty z inskrypcjami w języku łacińskim oraz 2 z przedstawieniami figuralnymi, po jednej z każdej strony filara. Zostały wykonane z białego piaskowca. Jak przypuszczają niektórzy badacze, pochodzą one jeszcze z epoki renesansu, a ich treść związana jest z okresem panowania króla. Na górze pomnika znajduje się czterospadowy daszek zwieńczony kutym krzyżem z mosiężnymi końcówkami na ramionach wsparty na mosiężnej kuli.

W dolnej część i jednej z płycin został utrwalony tekst mówiący o najważniejszych datach oraz kolejności prac przy wznoszeniu pomnika. Ze tekstu tego wynika, że w 1702 r.  w wyniku starań Hieronima ks. Lubomirskiego, ówczesnego podskarbiego wielkiego koronnego i tenutariusza kozienickiego, chylący się ze starości pierwotny pomnik odbudowano od fundamentów. Zdaniem niektórych badaczy treść powyższej inskrypcji wskazuje na to, że w swej pierwotnej formie nie dotrwał on do naszych czasów. Zachowały się owe inskrypcje (dotyczące Zygmunta I), natomiast dzisiejszy kształt pomnika pochodzi z początku XVIII w.

Pierwsze działania o charakterze „konserwatorskim” miały miejsce w 1702 r. Prawdopodobnie pomnik został wtedy odbudowany przez Hieronima Lubomirskiego. Wspomniana restauracja pomnika polegała raczej na wzniesieniu nowego monumentu, w nowym kształcie z wykorzystaniem tablic inskrypcyjnych z pierwotnego pomnika, wykonanych z białego piaskowca.

Po przeszło 2 wiekach, przed 1914 i przed 1939 r., pomnik został poddany restauracji.

Ten cenny zabytek kultury materialnej, choć może mało spopularyzowany, jest unikatowy w skali ogólnopolskiej. Podkreśla swym istnieniem miejsce urodzenia monarchy i ma znaczącą wartość historyczną. Nie został on indywidualnie wpisany do rejestru zabytków województwa mazowieckiego, ale znajduje się na terenie zespołu parkowo-pałacowego i wpisany jest z całym zespołem nr rej. MWKZ 98/A/81 z dn. 18.03.1981.

Jak wynika z powykonawczej dokumentacji konserwatorskiej, za zgodą służb konserwatorskich w Radomiu, został poddany w 2001 r. pracom renowacyjnym. Wówczas to skuto dawny i położono nowy tynk na ścianach, oczyszczono płyty inskrypcyjne, wymieniono daszek i naprawiono metalowy krzyż.*

O keszu:

Reaktywacja:

Porzednia skrzynka niestety zniknęła. Dzięki za reaktywacię!

Obecnie skrzynka to pojemniczek 8 ml. zamocowany magnetycznie. w środku tylko logbook.

Skrzynka niestety zniknęła, więc reaktywacja. Dalej mikro, ale już nie magnetyk. W środku tylko logbook. Ukryłem 29.08, ale nie miałem kiedy uruchomić w serwisie. Rusza dzisiaj czyli 06.09.

Kesz to mikromagnetyk tylko z logbookiem w środku. Proszę odkładać go dokładnie na miejsce, bo bardzo łatwo może zaginąć w akcji jeżeli będzie odłożony jakoś inaczej.

*Opis pochodzi z książki: Dziedzictwo kulturowe gminy Kozienice; Krzysztof Zając, Renata Maj; wyd.: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kozienickiej 2013, s. 83-85.