Opis miejsca:

        Grabówka jest niewielką podkarpacką wsią i terytorialnie wchodzi w skład gminy Dydnia, powiat Brzozów.
 

Historia

        Na temat jej historii wiemy niewiele. Właścicielem posiadłości tybularnej Grabówka około połowy wieku XIX był Tomasz Wisłocki a pod koniec XIX wieku – Władysław Hićkiewicz. Grabówka należy do parafii rzymskokatolickiej w Grabownicy Starzeńskiej. Najciekawszymi zabytkami tej wsi są niewątpliwie: drewniany kościół rzymskokatolicki (spalony) przeniesiony tutaj w 1921 roku z Grabownicy oraz stara murowana cerkiew greckokatolicka z parawanową dzwonnica.

W czasie II wojny światowej w Grabówce mieściła się placówka AK. Jej dowódca od 1943 roku był Mieczysław Bielec działający pod pseudonimem „Błysk”. Od sierpnia 1944 roku oddział przekształcił się w Oddział Samoobrony przed oddziałami UPA a w 1946 roku wszedł w skład SOO NSZ jako III kompania struktury dowodzonej przez Antoniego Żubryda.

Budowa i wyposażenie:

       Cerkiew zbudowano w 1864 roku prawdopodobnie w miejscu poprzedniej świątyni z 1789 toku. Została posadowiona na planie prostokąta z węższym, zamkniętym półkoliście prezbiterium. Jest to budowla orientowana. Wykonano ją z kamienia na zewnątrz została otynkowana. Całość kryta dachem dwuspadowym. Cerkiew pod wezwaniem Świętego Mikołaja została wyremontowana w 1920 roku i mimo, iż była własnością parafii greckokatolickiej, prawo jej użytkowania mieli również księża kościoła rzymskokatolickiego, którzy przyjeżdżali tutaj z Grabownicy aby odprawiać msze święte, różne nabożeństwa i udzielać sakramentów. Obecnie obiekt jest nieużytkowany od 1947 roku i popada w ruinę. Nie zachowało się też żadne wyposażenie świątyni. W pobliżu znajduje się pozostałość po pięknej, parawanowej dzwonnicy murowanej z kamienia.

Ciekawostka:

        Ks. Stanisław Nabywaniec, historyk specjalizujący się w historii Kościoła unickiego oraz historii Kościoła epoki nowożytnej opisuje dzieje wsi, parafii i kościoła w Grabówce. W latach dwudziestych XX wieku z obiektu cerkiewnego mieli prawo korzystać księża rzymskokatoliccy. Co miesiąc ksiądz z Grabownicy przyjeżdżał tu odprawiać mszę  świętą i celebrować inne nabożeństwa. Jednak na przeszkodzie coraz częściej zaczął stawać ksiądz Sołtykiewicz. Polecił on cerkiewnemu aby nie otwierał świątyni, ani nie dawał mu kluczy kiedy przyjedzie proboszcz z Grabownicy. Gdy pewnego dnia ksiądz wraz z organistą Piotrem Trześniowskim przyjechali do Grabówki cerkiewny stwierdził, że zgubił klucze. Jednak organista znalazł klucze i otworzył świątynię. Rozpoczęto modlitwy i wtedy przybył paroch z Lalina zaalarmowany przez cerkiewnego. Zaczął krzyczeć na księdza Winnickiego podchodzącego do ołtarza słowami: „szo ty majesz w mojej cerkowci, chto tobi pozwołył, ja tu gazda wynosył sia” . W ten sposób paroch popełnił nadużycie w oparciu o prawo współużywania świątyni. Od tego czasu ksiądz Winnicki wraz z Polakami z Grabówki przystąpił do starań o budowę nowej świątyni rzymskokatolickiej. Do aktów agresji i niechęci w stosunku do Polaków (również księży). Podczas wyborów na wójta paroch powiedział do swoich parafian: „Nie mieszam się do tego, kogo chcecie wybrać na wójta, ale to wam mówię, obierzcie sobie choćby największego łajdaka, byle nie Polaka”. Było wiele innych nieprzyjemnych incydentów, które spowodowały, że kolejny proboszcz, ksiądz Reichel zrealizował zamiar wybudowania w Grabówce kościół. Postanowił przenieść do Grabówki stary, nieużywany już kościół drewniany z Grabownicy Starzeńskiej wzniesiony w latach 1624-1631. Udało się to w roku 1921 i parafia rzymskokatolicka mogła odtąd cieszyć się własną świątynią.
 

 Ciekawe miejsca w okolicy
 

Miejsce po spalonym kościele w Grabowce
Cerkiew Świętego Jerzego w Lalinie
Kościół pw Świętego Mikołaja w Grabownicy Starzeńskiej

Pomnik Grunwaldu w Grabownicy Starzeńskiej
Pomnik Za Wolność Waszą i Naszą w Grabownicy Starzeńskiej
 

Literatura

1. Diecezja przemyska obrządku wschodniego w okresie sporów prawosławno-unickich, [w:] Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, seria: Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej tom III, Przemyśl 1996 ISSN 0867-1060

2. Śliwa, Kościelne ośrodki badań historycznych w Polsce - Przemyśl (do 1939 roku), w: Kościół w Polsce. Dzieje i kultura, t. 5, red. J. Walkusz, Lublin 2006

Dla pierwszych trzech znalazców są okolicznościowe certyfikaty.

Skrzynka została założona dzięki finansowej pomocy Ministerstwa Sportu i Turystyki.