Skwer jest poświęcony pamięci "Kolejarzom Węzła Ostrołęckiego - Więzionym, Poległym i Pomordowanym przez Niemców, Sowietów i Urząd Bezpieczeństwa PRL - w latach 1939 - 1956"

Najtragiczniejszym okresem w dziejach Polski był czas okupacji niemieckiej i sowieckiej, trwający od roku 1939 do roku 1956. To w tych latach panowało niewyobrażalne dla dzisiejszych pokoleń barbarzyństwo, a pozbawieni elementów człowieczeństwa najeźdźcy dokonywali największych zbrodni w dziejach ludzkości. Eksterminacja polskiego społeczeństwa nie ominęła też Ostrołęki, a w niej jednej z największych grup zawodowych jaką stanowili kolejarze.

Ostrołęcki węzeł kolejowy w okresie dwudziestolecia międzywojennego był bardzo ważnym elementem w życiu miasta ze względów społecznych, ekonomicznych i kulturalnych. Był jednym z największych pracodawców, ogniskiem wielu inicjatyw społecznych i patriotycznych, tu funkcjonował ośrodek kultury.

Już w pierwszych dniach września podczas nalotów niemieckich zginęli: maszynista Janowicz i kolejarz Głażewski, a wielu innych zostało rannych. Kolejarze walczyli również w jednostkach wojska Polskiego. Jednym z nich był Edward Latkowski, podporucznik rezerwy, Zawiadowca Odcinka Drogowego - zginął w Katyniu w kwietniu 1940 r. Wielu poszło do niewoli niemieckiej na cały okres okupacji, jak np. maszynista Władysław Rutkowski. Kolejarze ostrołęccy byli też jednymi z pierwszych, którzy podjęli działalność konspiracyjną. Już pod koniec 1939r. utworzyli pierwsze komórki organizacji niepodległościowych – Komendę Obrońców Polski, Tajną Organizację Wojskową, Służbę Zwycięstwu Polski, które w następnych latach działały w ramach Armii Krajowej. Kolejarze prowadzili również działalność wywiadowczą i propagandową. Zdobywali broń, przewozili materiały konspiracyjne prowadzili akcje sabotażowe. Byli bardzo ważnym ogniwem działalności niepodległościowego podziemia na terenie powiatu ostrołęckiego.

Wielu z nich było więźniami Gestapo i UB, obozów koncentracyjnych i łagrów, z których nie wszyscy wrócili: 

Dzięki dwuletnim staraniom radnego Jerzego Grabowskiego i Towarzystwa Dróg Żelaznych lokomotywa z połowy ubiegłego wieku trafiła do Ostrołęki. Stanęła na skwerze przy dworcu PKP.

Pojazd trafił do Ostrołęki dzięki długoletnim staraniom m.in. miejskiego radnego, Jerzego Grabowskiego, na co dzień pracownika kolei oraz jak sam przyznaje wielkiego pasjonata wszelkiego rodzaju pojazdów szynowych i wszystkiego co z nimi związane. Zabytkowa lokomotywa Px48 została nieodpłatnie przekazana samorządowi Ostrołęki z zasobów Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Parowóz od wielu lat stał nieużywany w Mławie, skąd też 19 lipca 2013r. został przetransportowany na skwer przy dworcu PKP.

Ustawiony na skwerze przy dworcu PKP parowóz już po miesiącu przeszedł pierwszy etap renowacji. Lokomotywa została wypiaskowana, pomalowana srebrzystym podkładem. Prace prowadziła firma z Małkini należąca do byłego kolejarza Stanisława Dąbkowskiego. Firma wypiaskowała i zabezpieczyła parowóz jedynie za cenę zużytych materiałów. Cała robocizna, to czyn społeczny, a jest to firma specjalistyczna, znana także Muzeum Kolejnictwa.

Podczas uroczystości, które odbyły się 14 września 2014r. na Placu Dworcowym, została uroczyście odsłonięta zabytkowa lokomotywa Px48 oraz pamiątkowy obelisk poświęcony kolejarzom i mieszkańcom osiedla Stacja poległym i pomordowanym w trakcie walk niepodległościowych.Ogromny głaz, postawiony na niedużym fundamencie, a na nim bezimienna tablica. Jak podkreśla Jerzy Grabowski, kolejarz i pomysłodawca pomnika, nie chodzi tu o liczby i nazwiska, ale o osoby, które poświęciły swoje życie w walkach o wolną ojczyznę: – Mimo że nie będzie tam wymienionych wszystkich nazwisk, bo to jest ogrom, a pierwszym wykazie z IPN-u dostaliśmy ok. 270 nazwisk, to ta tablica będzie upamiętniała i być może da przyczynę do dalszej pracy nad tym, a dla tych ludzi, którzy złożyli to co mieli najcenniejsze, czyli swoje życie, będzie upamiętnieniem ich oraz rodzin, bo niewielu z nich jeszcze żyje.

UWAGA!!! Lokomotywa jest pod nadzorem monitoringu. Skrzynka jest schowana w miejscu niewidocznym dla kamery.

Aby szybko i bez zbędnego zamieszania podjąć skrzynkę zapoznaj się najpierw z podpowiedzią i budową lokomotywy :)