„Cofnijmy sie nieco w czasie … Jest 17 sierpnia 1892 roku, republikanska Francja podpisuje sojusz militarny z samodzierzawiem rosyjskim. Jest to spózniona o dziesiec lat odpowiedz na zawarte przez Wlochy, Austro-Wegry i Niemcy trójporozumienie. Kolejny raz okazuje sie, ze róznice ideologiczne (przeciez dla szczerego republikanina wszelkie kontakty z samodzierzawiem byly niczym recytacja Credo dla ateisty) i polityczne milkna, gdy w gre wchodzi interes panstwa. A w interesie zarówno Rosji, odgrodzonej od reszty Europy posiadlosciami znajdujacymi sie w rekach Niemców i Austriaków, jak i Francji bolesnie izolowanej po przegranej wojnie francusko–pruskiej z lat 1870-71, lezalo zawarcie tego sojuszu. Tym samym nagle Cesarstwo Austriackie stanelo w obliczu koniecznosci zabezpieczenia mozliwego kierunku prowadzenia wojny jakim staly sie tereny Galicji. Szlak bitewny wiodacy poprzez Lwów, Przemysl, Tarnów, Kraków, Bielsko-Biala, Cieszyn, Zlin i Tarnawe mógl w ciagu kilku tygodni zmasowanej ofensywy doprowadzic wojska rosyjskie pod sama stolice Cesarstwa – Wieden! Austriacy podjeli decyzje o szybkiej fortyfikacji tych terenów. Jednym z zalozen obronnych, które wówczas powstalo jest bohater niniejszej opowiesci – straznica kolejowa (bunkier) nad rzeka Biala w Tarnowie. Budynek powstal wkrótce po opisanych wyzej wydarzeniach politycznych, czyli w okolicach 1892 roku. Mial chronic strategiczna linie kolejowa na szlaku spodziewanego uderzenia wojsk rosyjskich. 22 lata pózniej okazalo sie, ze przewidywania cesarsko-królewskich strategów i fortyfikatorów spelnily sie co do joty. Usytuowany na zachodnim brzegu rzeki w niewielkim zaglebieniu terenu, po prawej stronie mostu kolejowego (patrzac od zachodu), masywny bastion na planie trapezu wykonany zostal z kamienia, cegly i zelbetonu. Wyposazono go w dwie narozne baszty, nakryto zelbetonowym dachem i wykonano w nim trzy rzedy otworów strzelniczych umozliwiajacych pokrycie calego terenu wokól ogniem zarówno broni strzeleckiej jak i karabinów maszynowych oraz dzialek malego kalibru. Oczywiscie szczególnie intensywny ostrzal przewidziano w kierunku przeciwleglego wschodniego przyczólka mostowego.

Teraz tytulem dygresji, slów kilka o teorii fortyfikacyjnej – od zamierzchlych czasów zawsze fortyfikacje tworzono w oparciu o trzy podstawowe elementy: przeszkoda, stanowisko, schronisko. W dawnych czasach przeszkode stanowil pien swierku ociosany z cienkich galezi, którymi zasiekano (stad zasieki) sciezke prowadzaca do bronionego miejsca. Stanowiskiem byla kupka kamieni na która wchodzono by zyskac nad napastnikiem przewage wysokosci, zas schronisko tworzylo wnetrze jaskini. We wspomnianym bunkrze role przeszkody pelnil nurt rzeki Bialej oraz najprawdopodobniej fosa która byl otoczony. Stanowiska juz opisalem. Natomiast w miare bezpieczne schronienie na czas walki i stosunkowo wygodne lokum na czas pokoju dla kilkunastu osób zapewnialo wnetrze straznicy. Miejsce to jest do tego stopnia wygodne iz do dzis obiekt ten jest uzytkowany przez kolej jako … budynek mieszkalny dla pracowników PKP!

Straznica przetrwala do naszych czasów. Nie nosi sladów walk czasów i nie ruszyly jej nawet powodzie, które co kilka lat pustosza okolice…” (cytowany fragment zredagowal Pan Maciej Czernik i zostal on wykorzystany w opisie skrzynki za zgoda autora)

Tarnowska straznica kolejowa to jedyny w Polsce i jeden z kilku w Europie, tak dobrze zachowany zabytek tego typu. W naszym kraju, poza tarnowska zachowala sie jeszcze tylko jedna, mocno zniszczona straznica, w miejscowosci Tryncza k. Przeworska. Niestety obawiam sie, ze PKP nie jest wystarczajaco uwrazliwione na dbalosc o los tego typu zabytków.