HISTORIA:

Dynamiczna rewolucja przemysłowa, która w zasięgu swojego oddziaływania objęła praktycznie wszystkie gałęzie gospodarki nie ominęła także terenów Pragi znajdującej się w tamtym okresie pod zaborami.

Nie ulegało wątpliwości, że zmieniająca się sytuacja gospodarcza wymagała podjęcia daleko idących kroków w celu zmiany systemu transportowania surowców i dóbr pomiędzy miastami. Szczególnie ważnym aspektem w tym obszarze był przewóz artykułów spożywczych, które nie posiadały długiego terminu ważności. Nie było więc wątpliwości, że ówczesna Warszawa potrzebowała zapewnienia dogodnych środków transportowych, które byłyby w stanie sprostać wymaganiom rozwijającej się stolicy.

Pierwszy pomysł stworzenia kolei pojawił się pod koniec XIX wieku, a w 1896 roku podanie o pozwolenie na budowę takiej linii z Jabłonny do centrum Pragi złożyli przedsiębiorcy z Ludwikiem Spiessem i Krzysztofem Kiersnowskim na czele. Początkowo linia miała biec wzdłuż Jagiellońskiej i Targowej na Grochów, jednak ze względu na niebezpieczeństwo układania torów wzdłuż miejskich ulic urzędnicy doszli z przedsiębiorcami do porozumienia, że linia przez Pragę pobiegnie wzdłuż nabrzeża Wisły. Po ugodzie w lutym 1897 roku zawiązano spółkę udziałową budowy kolei Jabłonna–Wawer, która uzyskała koncesję na budowę linii o napędzie parowym i rozstawie szyn 800 milimetrów. Po kolejnych protestach magistratu budowę kolejki rozpoczęto dopiero w maju 1899 roku. 31 grudnia spółka przekształciła się w Towarzystwo Budowy i Eksploatacji Drogi Żelaznej Podjazdowej Jabłonna–Wawer, której rząd rosyjski nadał koncesję na 60 lat eksploatacji.

Inżynierowie wraz ze sponsorującymi ich pomysły bogatszymi mieszkańcami stolicy stworzyli projekt budowy nowatorskiej jak na tamte czasy kolei. Datę tą uznaje się za oficjalny początek istnienia Jabłonowskiej Kolei Wąskotorowej. Już po trzech latach od przedstawienia pomysłu, inwestycja ruszyła i rozpoczęło się układanie pierwszych szyn kolejowych. Zaledwie rok później, w 1900 roku kolejka rozpoczęła swą pracę. Równocześnie trwały intensywne prace nad rozbudową trakcji. W 1908 roku przejazd kolejką możliwy był do Grochowa, a nawet do Starej Miłosny. Ostatnią stację, Karczew ukończono w 1914 roku.

Jeszcze w 1900 roku otwarto towarową bocznicę kolejową wiodąca do stacji Warszawa Praga, w 1902 otwarto nowy przystanek Piekiełko, a w 1903 uruchomiono bocznicę z Henrykowa wzdłuż ulicy Klasyków do Płud.

W 1907 roku rozpoczęły się prace nad budową przedłużenia linii z Wawra do Starej Miłosny, tu jednak linia miała być już jednak obsługiwana przez wozy konne. Po roku budowy otwarto tą linię, kursującą z Wawra wzdłuż dzisiejszych ulic Wydawniczej, Żegańskiej, Tramwajowej i Trakt Brzeski do stacji Stara Miłosna (Cegielnia). Na nowym odcinku znalazły się przystanki Anin, Międzylesie, Kaczy Dół, Huta, Wiślice oraz Wiśniowa Góra. W 1912 roku firma otrzymuje zezwolenie rządowe na budowę przedłużenia kolejki do Karczewa, a budowa trwała do 1914 roku. Nowy odcinek uruchomiono 16 kwietnia 1914 roku, znalazły się na nim nowe stacje: Anin, Kaczy Dół, Borków, Radość, Falenica, Jarosław-Anielin, Józefów, Świder, Otwock oraz Karczew. Przy okazji rozbudowano infrastrukturę, wzniesiono nowe budynki stacyjne, rozbudowano parowozownię na Grochowie czy wzniesiono nowoczesny most na Świdrze. Rozbudowa kolejki w tym kierunki w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju tych terenów.

Niestety działania wojenne i późniejszy rozwój innych środków komunikacji spowodował iż w 1952 roku wyłączono z ruchu i zlikwidowano środkowy odcinek między stacją "Most" a Otwockiem. Ostatnie rozbiórki torów trwały jeszcze do 1959 roku, a wcześniej, bo w 1956 roku zlikwidowano linię do Jabłonny. I tutaj przyczyną okazała się być niska frekwencja spowodowana coraz większą popularnością autobusów miejskich i podmiejskich. Pozostał tylko jeden odcinek z Otwocka do Karczewa, który osamotniony zamknięto 1 kwietnia 1963 roku. Wszystkie przewozy przejął PKS. Torowiska całkowicie rozebrano, a wysłużony tabor trafił w okolice Koszalina.

Pełna trasa w latach świetności:

JABŁONNA II (Zegrzyńska) – Modlińska – Warszawa: Modlińska – Jagiellońska – zjazd nad Wisłę – bulwar wiślany – Warszawa Most – bulwar wiślany – Zamoyskiego – Grochowska – Płowiecka – Wawer – Anin – Kaczy Dół – Borków – Radość – Falenica – Jarosław – Józefów – Świder – Otwock – KARCZEW.
Stacje: JABŁONNA II, JABŁONNA I, BUCHNIK, BUKÓW, DĄBRÓWKA GRZYBOWSKA, HENRYKÓW, SREBRNA GÓRA, PIEKIEŁKO, ŻERAŃ, PELCOWIZNA, ŚLIWICE, ROGATKA PETERSBURSKA, WARSZAWA MOST, STRAŻ OGNIOWA, ROGATKA MOSKIEWSKA, GROCHÓW, WAWER, ANIN, KACZY DÓŁ, BORKÓW, RADOŚĆ, FALENICA, JAROSŁAW-ANIELIN, JÓZEFÓW, ŚWIDER, OTWOCK, KARCZEW.

POZOSTAŁOŚCI:

Niewiele dotrwało do współczesnych czasów obiektów związanych z koleją jabłonowską (i to głównie one są składnikami tego projektu kolejowego).

Przetrwały budynki stacyjne w Karczewie, Otwocka, Świdrze, Józefowie, Falenicy, Międzylesiu oraz Wawrze, do dziś istnieje wybudowano specjalnie na potrzeby kolejki most na Świdrze. Dzisiaj użytkowany jest jako most drogowy. Przetrwały także pozostałości dawnej parowozowni w Karczewie. Na obszarze dzielnicy Wawer widoczny jest także dawny przebieg trasy kolejki – zachowany on został w układzie takich ulic jak Mrówcza, Mozaikowa oraz Włókiennicza. Ponadto w Karczewie znajduje się pomnik upamiętniający kolejkę.

Seria składa się z kilku keszy rozmieszczonych po obiektach, które przetrwały do dziś w lepszym bądź gorszym stanie. Reszta niestety została rozebrana.

Współrzędne skrzynki wskazują środek Mostu Śląsko-Dąbrowskiego (dawnej tu był Most Kierbedzia). Znajdziesz tu kordy finału.

LINKI DO MATERIAŁÓW NA TEMAT KOLEJKI

Trasbus

Dawna Praga

Archiwalne Zdjęcia