"...Obdarzane przywilejami królów polskich, liczyło się niegdyś do znaczniejszych miast dawnego województwa płockiego, gdy Święcicki, opisując Mazowsze w pierwszej połowie XVII wieku, nazywa Bieżuń zamkiem i warownią. Upadło ono całkowicie, najpodobniej w czasie szwedzkich wojen. Tu urodził się w roku 1716 Andrzej Zamojski, znany w historyi kanclerz wielki koronny, i po założeniu pieczęci mieszkał w tutejszym pałacu przez siebie wystawionym, zajmując się układaniem zbioru prawa cywilnego. Król Stanisław August w r. 1767 pozwolił temuż Andrzejowi Zamojskiemu nanowo miasto erygować, i prawem magdeburskim obdarzył. Okolica Bieżunia słynęła zdawna wybornemi rybami i rakami, które dowożone do Warszawy stanowić musiały główne źródło zarobkowania mieszkańców, kiedy dały powód do utrzymującego się dotąd przysłowa: "Gdyby nie ryby i raki, zginęliby Bieżuniaki."". (za Słownikiem geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.)

Mój pierwszy keszyk umiejscowiłem w okolicy ruiny pałacu Zamojskich w Bieżuniu. Historia pałacu ma dość smutne zakończenie, ale od początku... Osada rybacka Bieżuń wspominana była już w XIII w., w 1406 r. otrzymała prawa miejskie. W tym czasie istniał już obiekt obronny nad rzeką Wkrą, należący do Gulczewskich herbu Prawdzic, zapewne w sąsiednim Karniszynie. Po podziale dóbr w 1447 r. i na skutek lokalizacji miasta w sąsiednim Karniszynie, w Bieżuniu wzniesiono nowy obiekt obronny na początku XVI w. (istniejący równocześnie z sąsiednim zamkiem w Karniszynie). Dwór ten jest wspominany już w 1540 r. przy kolejnym podziale dóbr. Szczególny rozkwit Bieżunia nastąpił w latach 1531-78, kiedy to ród Sierpskich odbudował i rozbudował obiekt do postaci renesansowego dworu obronnego, otoczonego fosą, rzeką Wkra i sąsiednimi bagnami. Po przejęciu Bieżunia przez ród Kretkowskich obiekt zostaje rozbudowany i ufortyfikowany. Zniszczony przez Szwedów w 1655 r., razem z zamkiem karniszyńskim popada w ruinę.

Pod koniec XVII w. Bieżuń przechodzi w ręce Działyńskich, renesansowy drewniany zamek zostaje przebudowany na murowany, późnobarokowy. W 1703 r. zamek i dobra stają się własnością Zamoyskich. Zamek podupada i odzyskuje świetność za sprawą Andrzeja Zamoyskiego, zamieszkującego tu do 1781 r., kiedy jako ordynat przeniósł się do Zamościa. Zamek został odrestaurowany, a w latach 1766-80 przebudowany na barokowy pałac z elementami klasycystycznymi z 2-ma oficynami, wkomponowany w park geometryczny z parterami i kanałami z I poł. XVIII w., wraz z obwarowaniami ziemnymi bastionowymi.

W pałacu odbywały się w latach 1776-78 posiedzenia Komisji Praw z udziałem Józefa Wybickiego i Stanisława Staszica. Bywał tu też król Stanisław August Poniatowski wraz z orszakiem kadetów, wśród których był też Tadeusz Kościuszko. Obiekt często zmieniał właścicieli, w latach 1927-74 należał do Jana Ilskiego. Od 1979 r. należał do "Stomil"-u Piastów, który sfinansował remont obiektu do stanu obecnego. Obecnie jest to własność prywatna.

W Bieżuniu mieści się również Muzeum Małego Miasta w pięknym budyneczku przy rynku. Polecam odwiedziny - każdego gościa przyjmują z entuzjazmem a i o historię najnowsza można wypytać. Podobno około roku 2005 w pałacu przygotowywanym do końcowego odnowienia wybuchł pożar. Strażacy gasząc go wyważyli drzwi i pozostawili pałac otwarty, a reszty dzieła zniszczenia dokonała okoliczna młodzież. Jeszcze w 2008 roku wewnątrz było dość czysto, w hallu głównym stała makieta zabudowań wraz z zarysem parku, a w pokojach leżały przygotowane do montażu plafony. Dziś obiekt jest mocno zdewastowany, zwiedzając go należy ZACHOWAĆ OSTROŻNOŚĆ - dziury do piwnic straszą. Pod schodami głównymi znajduje się 'tajne przejście' :)

Dojazd do pałacu ulicą Zamkową na północny zachód od rynku, a następnie mostem nad Wkrą (obok niedawno odrestaurowanego młynu - jeszcze dwa lata temu ledwo się trzymał!). Samochód polecam zostawić na skrzyżowaniu zaraz za mostkiem.

Obok pałacu, po jego prawej stronie (stojąc twarzą do frontu), znajduje się budynek dla służby, natomiast po jego lewej mniejsza budowla z flankami i ogromnymi łukowymi drzwiami niewiadomego przeznaczenia. To właśnie tam należy szukać kesza. Proszę patrzeć pod nogi - budyneczek również podpiwniczony (w piwnicy widać głazy(?)). Latem dużo pokrzyw i rzepów.